Tutoring


Obrazową metaforą dla metody tutoringu może być gra w ping-ponga lub w tenisa. Tutor serwuje piłeczkę, a student odbija, robiąc to stopniowo coraz sprawniej. Przenośnia ta pozwala wydobyć istotną cechę relacji między profesorem a studentem, którą jest partnerstwo. To oczywiste – jeden z partnerów jest bardziej doświadczony, ale potrzeba obydwu, by gra mogła zaistnieć, toczyć się. Konsekwencją partnerstwa jest wzajemność oddziaływań, bo zarówno student, jak i profesor korzystają z tej relacji, tzn. w pewnym sensie obaj uczą się i rozwijają swój potencjał.

prof. Zbigniew Pełczyński


Tutoring jest jedną z metod edukacji zindywidualizowanej, polegającą na długotrwałej , sytematycznej i indywidualnej pracy, której celem jest wspieranie ucznia w rozwoju zgodnie z jego zainteresowaniami, predyspozycjami i możliwościami. Tutoring wywodzi się ze świata akademickiego (wzorami są Oxford i Cambridge), gdzie jest metodą pracy profesora ze studentem (studentami), której celem jest wspomaganie studenta w rozwoju intelektualnym i moralnej. Metoda ta sprawdza się również w innych sytuacjach edukacyjnych. Celem ogólnym tutoringu szkolnego jest wspieranie ucznia (podopiecznego) w rozwoju, w planowaniu własnej drogi edukacyjno-zawodowej i osiąganiu samodzielności i dojrzałości. Tutoring pomaga łączyć proces dydaktyczny z procesem wychowawczym – cechuje go podejście do ucznia jako osoby, która działa w wielu środowiskach, nie tylko w szkole. Dlatego tutoring wpisuje się w nurt edukacji spersonalizowanej.

Cele szczegółowe to:
  • lepsze poznanie samego siebie,
  • rozpoznanie własnych talentów, uzdolnień, mocnych stron i praca na nich,
  • rozwijanie własnych zainteresowań,
  • kształtowanie umiejętności planowania własnego rozwoju (edukacyjnego, zawodowego i życiowego),
  • nawiązywanie i pogłębianie relacji społecznych w szkole i poza nią.


Aby zrealizować te cele potrzeba na to czasu, uwagi i regularności – między innymi tymi cechami tutoring wyróżnia się spośród innych metod edukacyjnych.

Główne dwa zadania szkoły to nauczanie i wychowywanie. Tutoring pomaga łączyć proces dydaktyczny z procesem wychowawczym dzięki temu, że oferuje czas i miejsce na to, aby uczeń mógł porozmawiać nie tylko o swoich sukcesach, ale i problemach w szkole, o swoich planach i marzeniach na przyszłość. Tutoring to nie kolejny przedmiot nauczania, to nie konsultacje czy korepetycje, choć tutoring może wzmacniać proces dydaktyczny. Nie ma tu ocen, zaliczeń ani dodatkowych obowiązków. Cykliczne spotkania wymagają jednak woli po obu stronach, zarówno tutora, jak i podopiecznego.


„Uważam, że tutoring stwarza przestrzeń, dzięki której uczeń może być uczniem, nauczyciel może być nauczycielem i każda ze stron pozostaje w pełnym zrozumieniu i szacunku względem siebie. Nie jak równy z równym, ale jak człowiek z człowiekiem.”

Dorota Domatowicz, nauczyciel w Liceum Ogólnokształcącym nr V we Wrocławiu

Uczeń/podopieczny – osoba, która wyraża zgodę na to, aby wspólnie pracować z tutorem nad własnym rozwojem.

Tutor – osoba, która korzystając z własnych zasobów i doświadczeń życiowych pełni wobec ucznia (podopiecznego), rolę przewodnika i doradcy. W roli tutorów dobrze sprawdzają się nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy, doradcy.


„… tutor, nie musi być poważny, stoicko spokojny, zdystansowany. Tutor może być sobą, nawet freekiem, ale tylko wtedy kiedy dokładnie wie kim jest i kim jest w relacji z drugą osobą. Wtedy mogę decydować i dawać tyle energii ile chce, mogę ładować czyjeś baterię nie obawiając się, że rozładują się moje.”

Karol Krukowski, nauczyciel w ZS nr 25 we Wrocławiu


"Tutoring jest towarzyszeniem uczniowi w jego drodze przez edukację. Tutor natomiast jest dla ucznia, jak zwierciadło, w którym ten może zobaczyć co się w nim dzieje lub lampa, która oświetla drogę, pokazuje kierunek."

Beata Majda, nauczycielka SP 34 w ZSP 6 we Wrocławiu

CZAS – tutoring jest procesem i relacją trwającą od pół roku do kilku (kilkunastu) lat.

UWAGA – proces ten angażuje uwagę tutora, który aby móc wspierać ucznia, musi go dobrze poznać jako osobę (mocne/słabe strony, sytuację i doświadczenia, potrzeby i plany).

REGULARNOŚĆ i SYSTEMATYCZNOŚĆ– spotkania ucznia z tutorem są zaplanowane w regularnych odstępach czasu (co tydzień-dwa), zapewnia to możliwość czuwania nad postępami ucznia, modyfikowanie celów zgodnie z bieżącą sytuacją i potrzebami.

TUTORIALE – indywidualne spotkania (od kilkunastu minut do godziny) odbywające się w szkole lub poza nią.

DOBROWOLNOŚĆ – optymalny tutoring możliwy jest wówczas, gdy obie strony (tutor i podopieczny) wyrażą wolę spotkania i rozmowy.

Przyjmuje się kilka odmian tutoringu, zależnie od tego, kto jest podmiotem, jak i w jakich warunkach się odbywa.

Tutoring rówieśniczy ma miejsce w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, gdy dzieci starsze lub posiadające bogatszą wiedzę lub umiejętności, opiekują się i uczą dzieci młodsze (mogą to być również równolatki o różnych zainteresowaniach).

Tutoring wychowawczo-rozwojowy dotyczy dzieci w starszych klasach szkoły podstawowej oraz młodzieży w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Tutaj tutorem jest nauczyciel lub wychowawca, który poznając zainteresowania ucznia pomaga mu ukierunkować dalszy rozwój poprzez wspólne wytyczanie celów i czuwanie nad ich realizacją. Rozwój rozumiany jest tutaj wszechstronnie, nie tylko w sensie intelektualnym, ale również społecznym czy kulturowym.

Tutoring naukowy skupia się na rozwoju intelektualnym ucznia w sytuacji, gdy ten ma już sprecyzowane zainteresowania i pragnie je pogłębiać. Tutoring taki adresowany jest do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

Tutoring zakłada cztery etapy współpracy:
poznanie podopiecznego (jego talentów, mocnych i słabych stron, preferowanych stylów uczenia się, wartości, planów życiowych), 
wspólne wyznaczenie celów edukacyjnych, w osiągnięciu których pomocny może być tutor i zaplanowanie działań zmierzających do ich osiągnięcia, 
realizację przyjętego planu współpracy, 
podsumowanie efektów współpracy tutorskiej.


Uważam, że ważnym elementem procesu tutoringu jest stałe motywowanie ucznia. Wiadomo, że nawet jeśli ta motywacja na początku jest duża, w miarę upływu czasu na ogół spada, zwłaszcza jeśli po drodze pojawiają się trudności. Dlatego staram się wzbudzić w uczniu poczucie sensu, tego co robi."

Beata Majda, nauczycielka SP 34 w ZSP 6 we Wrocławiu

Tutoring stosowany jest od kilku lat w wielu szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w kilku miastach Polski. Praktykowanie tutoringu powiązane jest z przygotowaniem nauczycieli do pełnienia nowej roli (kursy tutorskie I i II stopnia) oraz możliwością korzystania przez nich z konsultacji i superwizji, aby wspierać ich w prowadzeniu tutoriali. W praktyce poszczególne szkoły bardzo różnie organizują tutoring i tutoriale zależnie od ilości tutorów, ilości objętych tutoringiem klas/uczniów. Niektóre szkoły wprowadzają kilku tutorów w miejsce wychowawcy klasy (jeden z nich formalnie pełni musi pełnić rolę wychowawcy), inne szkoły wolą rozwiązanie polegające na tym, że wychowawca odpowiada nadal za klasę jako całość, podczas gdy tutorzy pracują indywidualnie z ok. 10 osobami (3 tutorów przypada na klasę).


„W pracy tutora najbardziej podoba mi się to, że ja i mój podopieczny, mamy czas dla siebie. Kiedy siadamy w moim pokoju, aby porozmawiać - czas zwalnia, staje w miejscu. Dialog toczy się niespiesznie, w swoim rytmie. Nie ma nerwowego spoglądania na zegarek. Czasami zapada cisza. Ale nie jest ona taka, jaką znałam dotychczas: ciężka i krępująca, kiedy nie wiadomo, co powiedzieć. Ta cisza pozwala się skupić, zastanowić. W tej ciszy też rozgrywa się dialog. W tej ciszy oboje odpoczywamy: od stresu, zgiełku i bałaganu. Nie wiemy jak przebiegnie rozmowa. Nie zawsze rozmawiamy o czymś bardzo ważnym – czasami są to błahe sprawy codzienne. Moje i mojego ucznia. Okazało się, że nie tylko ja towarzyszę moim podopiecznym. Czasem oni towarzyszą mnie.”

Dorota Cichecka, dyrektorka LO ZOK "Profesor", Poznań

Jakie korzyści płyną z tutoringu?
uczeń ma stworzone warunki i pomoc do wszechstronnego rozwoju, 
może regularnie spotykać się z nauczycielem – tutorem, który ma czas zarezerwowany tylko dla niego i traktuje go jako indywidualność, 
na spotkaniach uczeń może, między innymi dzięki wykorzystaniu testów czy ćwiczeń, poznać swoje uzdolnienia i predyspozycje, co ułatwia planowanie dalszej drogi edukacyjnej i zawodowej, 
tutor może pomóc uczniowi w wyznaczaniu celów na przyszłość oraz towarzyszyć w ich realizowaniu – zarówno uczniowi uzdolnionemu, jak i temu, który boryka się z różnego rodzaju trudnościami, 
nauczyciel ma możliwość lepszego poznania i współpracy z uczniem.


"Wychowawstwo szkolne stało się o wiele łatwiejsze. Uczniowie przejmują inicjatywę i odpowiedzialność za podjęte zadanie. Wreszcie chcą i widzą sens długotrwałej, ciężkiej, zaplanowanej pracy nad samym sobą, odkrywają swoje pasję, rozwijają to co w nich najlepsze."

Anna Sobczak, Spółdzielnia Pracy „Oświata” we Wrocławiu


Literatura i video

1Tutoring
  • Odnaleźć siebie. Wrocławska Szkoła Tutoringu, publikacja projektowa, Towarzystwo Edukacji Otwartej, Wrocław, czerwiec 2008
  • Pawlak Agnieszka, Tutoring dziecięcy w procesie nauczania-uczenia się dzieci siedmioletnich i ośmioletnich, Wyd. UMCS, Lublin 2009.
  • Sajdera Jolanta, Nauczanie nieformalne: tutoring jako jedna z form strategii edukacyjnej nauczyciela, w: „Nowa Szkoła”, nr 4, 2005, s. 23-26.
  •  
  • Wood David, Społeczne interakcje jako tutoring, w: Dziecko wśród rówieśników i dorosłych, red. Anna Brzezińska, Grzegorz Lutomski, Błażej Smykowski, Zysk i S-ka, Poznań 1995.
  • Topping Keith, Tutoring, czyli wzajemne wspieranie się w nauce, CODN, Warszawa, http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/Publications/Educational_Practices/EdPractices_5pol.pdf
  • Tutoring. W poszukiwaniu metody kształcenia liderów, Stowarzyszenie Szkoła Liderów, Warszawa 2007. (szczególnie polecamy artykuł Zbigniewa Pełczyńskiego, Tutoring wart zachodu. Z doświadczeń tutora oxfordzkiego, s. 31-35), www.liderzy.pl/img/aedbb9c4.pdf
  • Tutoring w szkole. Między teorią a praktyką zmiany edukacyjnej, red. Mariusz Budzyński, Piotr Czekierda, Jarosław Traczyński, Zbigniew Zalewski, Agnieszka Zembrzuska, Towarzystwo Edukacji Otwartej, Wrocław 2009 (szczególnie polecamy polecam Anna I. Brzezińska, Ludmiła Rycielska, Tutoring jako czynnik rozwoju ucznia i nauczyciela, s. 19-30).
  • Poradnik Tutora. Teoria i praktyka w pracy z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym. (publikacja dostępna on-line: file:///Users/gosia/Downloads/Poradnik_Tutora.pdf)
  • Metodologia przygotowania młodzieży do pracy z tutorem w oparciu o zreazlizowane szkolenia dla młodzieży. (publikacja dostępna on-line: file:///Users/gosia/Downloads/Metodologia_Przygotowania.pdf)
  • Metodologia szkolenia tutorów młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym i zawodowym. (publikacja dostępna on-line: file:///Users/gosia/Downloads/Metodologia_Szkolenia.pdf)
  • Tutoring metoda zarządzania talentami – z praktyki tutoringu akademickiego, red.Anna Witkowska-Tomaszewska, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie, Warszawa 2011. (publikacja dostępna on-line: http://tic.wsptwp.eu/images/publikacje/tutoring%20metoda%20zarzadzania%20talentami_NW%20TIC.pdf)
2Warsztat pracy nauczyciela
  • Arends Richard I., Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa 1995.
  • Bandura Albert, Teoria społecznego uczenia się, PWN, Warszawa 2007.
  • Chmiel Teresa, Wizje i (re)wizje przygotowania do zawodu nauczyciela, Seria „Praktyka i Profesjonalizm”, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław 2014.
  • Dryden Gordon, Jeanette Vos, Rewolucja w uczeniu, Moderski i S-ka, Poznań 2000 (lub Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2003).
  • Edwards Clifford H., Dyscyplina i kierowanie klasą, PWN, Warszawa 2006. Jarmuż Sławomir, Tomasz Witkowski, Podręcznik trenera. Praktyka prowadzenia szkoleń, Biblioteka Moderatora, Moderator, 2004.
  • Gołebniak Bogusława D., Zmiany edukacji nauczycieli. Wiedza – biegłość – refleksyjność, Edytor, Toruń – Poznań 1998.
  • Gołębniak Bogusława D., Beata Zamorska, Nowy profesjonalizm nauczycieli. Podejścia – praktyka – przestrzeń rozwoju, Seria „Praktyka i Profesjonalizm”, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław 2014.
  • Holt John, Zamiast edukacji. Warunki do uczenia się przez działanie, Impuls, Kraków 2007.
  • Hornby Garry, Eric Hall, Carol Hall, Nauczyciel wychowawca, GWP, Gdańsk 2005.
  • Illeris Knud, Trzy wymiary uczenia się, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2006.
  • Jarmuż Sławomir, Tomasz Witkowski, Podręcznik trenera. Praktyka prowadzenia szkoleń, Biblioteka Moderatora, Moderator, 2004.
  • MacKenzie Robert J., Kiedy pozwolić, kiedy zabronić w klasie, GWP, Gdańsk 2008. Peter Forrestal, Jonathan Cook , Uczenie się w małych grupach w klasie, WSiP, Warszawa 1996.
  • Minta Joanna, Od aktora do autora. Wspieranie młodzieży w konstruowaniu własnej kariery, KOWEZiU, Warszawa 2012, http://www.euroguidance.pl/index.php?id=ksiazki
  • Forrestal Peter, Jonathan Cook , Uczenie się w małych grupach w klasie, WSiP, Warszawa 1996.
  • Ridley Dale S., Bill Walther, Jak nauczyć dzieci odpowiedzialności, GWP, Gdańsk 2005.
  • Silberman Mel, Uczymy się uczyć, GWP, Gdańsk 2005.
  • Smith Alistair, Przyspieszone uczenie się w klasie, WOM, Katowice 1997.
  • Spear Louise - Swerling, Robert Sternberg, Jak nauczyć dzieci myślenia, GWP, Gdańsk 2010.
  • Wojtasik Bożena, Podstawy poradnictwa kariery, KOWEZiU, Warszawa 2011, http://www.euroguidance.pl/index.php?id=ksiazki
3Psychologia i pedagogika w edukacji
  • Bee Helen, Psychologia rozwoju człowieka, Zysk i S-ka, Poznań 2004.
  • Brzezińska Anna, Joanna Janiszewska - Rain, W poszukiwaniu złotego środka, Znak, Kraków 2005.
  • Brzezińska Anna, Społeczna psychologia rozwoju, Scholar, Warszawa 2000 (lub późniejsze wyd.).
  • Csikszentmihalyi Mihaly, Przepływ: psychologia optymalnego doświadczenia, Moderator, Taszów 2005.
  • Csikszentmihalyi Mihaly, Urok codzienności. Psychologia emocjonalnego przepływu. Seria Masterminds, W.A.B., Warszawa 1998.
  • Czerepaniak-Walczak Maria, Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, GWP, Gdańsk 2006.
  • Bandura Albert, Teoria społecznego uczenia się, PWN, Warszawa 2007.
  • Chmiel Teresa, Wizje i (re)wizje przygotowania do zawodu nauczyciela, Seria „Praktyka i Profesjonalizm”, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław 2014.
  • Gardner Howard, Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Media Rodzina, Poznań 2002.
  • Gawlicz Katarzyna, Marcin Starnawski, Jak edukacja może zmieniać świat? Demokracja, dialog, działanie, Seria „Praktyka i Profesjonalizm”, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław 2014.
  • Illich Ivan, Odszkolnić społeczeństwo, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Kraków
  • Krzychała Sławomir, Projekty życia. Młodzież w perspektywie badań rekonstrukcyjnych, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej TWP we Wrocławiu, Wrocław 2007.
  • Krzychała Sławomir, Ryzyko własnego życia. Indywidualizacja w późnej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej TWP we Wrocławiu, Wrocław 2007.
  • Levin Al. S., Joh D. Krumboltz, Szczęście to nie przypadek, Funky Books - GWP, Sopot 2014
  • Hornby Garry, Eric Hall, Carol Hall, Nauczyciel wychowawca, GWP, Gdańsk 2005.
  • Nisbett Richard, Inteligencja, Smak Słowa, Sopot 2010.
  • Podstawy pomocy psychologiczno-pedagogicznej, red. Alicja Czerkawska, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2009.
  • Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, się i cnotach człowieka, red. Janusz Czapiński, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2008.
  • Spitzer Manfred, Jak uczy się mózg, PWN, Warszawa 2008.
  • Szumigraj Marcin, Poradnictwo kariery. Systemy i sieci, seria „Pedagogika wobec współczesności”, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa 2011.
  • Trzebińska Ewa, Psychologia pozytywna, seria „Psychologia wobec współczesności”, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
  • Zimmerman Barry J., Sebastian Bonner, Robert Kovach, Poczucie własnej skuteczności ucznia, GWP, Gdańsk 2005.
4Dla rodziców i nie tylko
  • Juul Jesper, Nastolatki. Kiedy kończy się wychowanie?, wyd. MiND Dariusz Syska 2014
  • Fox Jennifer, Odkryj silne strony twojego dziecka, MT Biznes, Warszawa 2009.
  • Paul Tough, Jak dzieci osiągają sukces. Nauka siły woli i ciekawości świata, wyd. Nasza Księgarnia 2014.
5Wykłady i wywiady
6Filmy
  • „Buntownik z wyboru“ (Good Will Hunting), reż. Gus Van Sant, dramat obyczajowy, USA 1997.
  • „Być i mieć” (Être et savoir), reż. Nicolas Philibert, film dokumentalny, Francja 2002.
  • „Kes” (Kes), reż. Ken Loach, dramat, Wielka Brytania 1969.
  • „Pan od muzyki” (Les Choristes), reż. Christophe Barratier, film fabularny, Francja/Szwajcaria/Niemcy 2004.
  • „Rytm to jest to!” (Rythm Is It!), reż. Thomas Grube i Enrique Sanchez Lansch, film dokumentalny, Niemcy 2004.
  • „Śmietnisko” (Waste Land), reż. Lucy Walker, film dokumentalny, Wielka Brytania, Brazylia 2010.
  • „Uniwersytet życia” (Nursery University), reż. Marc H. Simon, Matthew Makar, film dokumentalny, USA 2009.
  • „Pan Lazhar” (Monsieur Lazhar), scenariusz I reżyseria Philippe Falardeau, produkcja: Kanada 2013
  • „Alfabet" (Alphabet), reżyseria: Erwin Wagenhofer, scenariusz: Sabine Kriechbaum, Erwin Wagenhofer, Austria 2013.
  • „Zakazana Edukacja"(La Educación Prohibida): https://www.youtube.com/watch?v=JLyo8yjKeGY
  • „Summerhill" https://www.youtube.com/watch?v=LJtFe6jSEQk
  • The Truman Show, reż dramat/komedia s-f, reż. Peter Weir, USA 1998.
  • Biała wstążka (Das Weisse Band - Eine deutsche Kindergeschichte), reż. Michael Haneke, dramat, Austria, Francja, Niemcy, Włochy 2009.
7Linki

Polecamy wykład Billa Gates'a:
Nauczyciele potrzebują konstruktywnych opinii

Do niedawna wielu nauczycieli dostało na koniec roku jedynie lakoniczną ocenę: "zadowalający". Bez wyczerpującej opinii, umiejętności szkolenia, nie mają szansy na rozwój. Bill Gates sugeruje, że nawet bardzo dobrzy nauczyciele mogą rozwijać swoje umiejętności, jeśli otrzymają konstruktywną opinię. Dlatego w ramach jego fundacji powstał program w celu zastosowania tego pomysłu w każdej klasie. <żrółdo: TED>


Dane z raportu programu „Wsparcie Tutoringu we Wrocławskich Gimnazjach nr 3, 8, 16 i 25” realizowanego w latach 2008-2011